SIOSTRA M. STELLA I JEJ DZIESIĘĆ TOWARZYSZEK
BŁ. SIOSTRA IMELDA ŻAK
11 Męczennic z Nowogródka – polskie siostry zakonne, nazaretanki, męczenniczki okresu II wojny światowej. Historia sióstr rozpoczyna się 4 września 1929 r., kiedy dwie pierwsze siostry przybyły do Nowogródka, potem dołączyły kolejne. Swoją pomoc rozpoczęły od prowadzenia dla dziewcząt zajęć nauki szycia. Wkrótce zaczęły uczyć religii i udzielać korepetycji z francuskiego. Mieszkańcy Nowogródka, którzy początkowo byli negatywnie nastawieni do sióstr, z czasem zaakceptowali i pokochali siostry. Nazaretanki zajmowały się również kościołem parafialnym nazywanym Farą. Życie sióstr skupiało się wokół modlitwy, troski o kościół, nauczanie religii i prowadzenia szkoły dla tamtejszych dzieci, oraz na radosnym przeżywaniu życia wspólnotowego. Druga wojna światowa zmieniła jednak wszystko. Nowogródek był najpierw pod okupacją radziecką, a następnie niemiecką. Podczas pierwszej okupacji odebrano siostrom szkołę, zniknęły habity. Siostry zostały zmuszone do opuszczenia klasztoru i zamieszkania w domach parafian. Spotykały się jedynie na Mszy Świętej i nabożeństwach w Farze. Kiedy po dwóch latach w lipcu 1941 r. Nowogródek przeszedł pod okupację niemiecką, zachęcono siostry do powrotu do klasztoru i włożeniu habitów. Siostry musiały podejmować różne prace, aby się utrzymać. W odpowiedzi na akcje oddziałów partyzanckich na terenie Nowogródczyzny od lipca 1942 r. następowały liczne aresztowania i egzekucje wśród ludności polskiej. Ostatnia fala aresztowań nastąpiła w nocy z 17 na 18 lipca 1943 r., kiedy to z zamiarem rozstrzelania oddziały gestapo zatrzymały około 120 osób – ojców i członków rodzin z Nowogródka. Kobiety przyszły do sióstr, błagając, by modliły się o uwolnienie ich bliskich. Pełniąca obowiązki przełożonej domu zakonnego nazaretanek – S. Maria Stella w imieniu całej 12-osobowej wspólnoty domu złożyła Bogu ofiarę w zamian za uratowanie życia aresztowanym. Po kilku dniach w porozumieniu z siostrami rozszerzyła jeszcze tą ofiarę, aby ratować przed rozstrzelaniem jedynego kapłana w okolicy ks. Aleksandra Zienkiewicza. W niedzielę, 1 sierpnia 1943 r., po spędzeniu nocy w piwnicy komisariatu 11 sióstr zostało wywiezionych do pobliskiego lasu. Były to:
-
s. Maria Stella od Najświętszego Sakramentu – Adela Mardosewicz, lat 55, pochodząca z okolic Pińska;
-
s. Maria Imelda od Jezusa Hostii – Jadwiga Żak, lat 51, z Oświęcimia;
-
s. Maria Rajmunda od Jezusa i Maryi – Anna Kukołowicz, lat 51, z Wileńszczyzny;
-
s. Maria Daniela od Jezusa i Maryi Niepokalanej – Eleonora Jóźwik, lat 48, z Podlasia;
-
s. Maria Kanuta od Pana Jezusa w Ogrójcu – Józefa Chrobot, lat 47, z ziemi wieluńskiej;
-
s. Maria Sergia od Matki Bożej Bolesnej – Julia Rapiej, lat 43, z okolic Grodna;
-
s. Maria Gwidona od Miłosierdzia Bożego – Helena Cierpka, lat 43, z woj. poznańskiego;
-
s. Maria Felicyta – Paulina Borowik, lat 37, z Podlasia;
-
s. Maria Heliodora – Leokadia Matuszewska, lat 37, z Pomorza;
-
s. Maria Kanizja – Eugenia Mackiewicz, lat 39, z Suwałk;
-
s. Maria Boromea – Weronika Narmontowicz, lat 27, z okolic Grodna.